Kaakfracturen bij het paard

Kaakfracturen

Fracturen van de boven of onderkaak worden bij het paard regelmatig gezien. De meest voorkomende kaakfracturen zijn die van het voorste deel van de kaak waarbij de snijtanden en hengstentanden betrokken zijn. Deze fracturen ontstaan meestal wanneer een paard met zijn snijtanden achter een metalen voorwerp (denk aan tralies van een hooi-rek of de metalen sluiting van de staldeur) klem komt te zitten. Om los te komen zal het paard in paniek reageren en krachtig terug trekken om los te komen waarbij tanden met omringend bot afbreken. Een kaakfractuur kan ook op een ander deel van de kaak voorkomen. Oorzaken zijn dan vaak trauma door bijvoorbeeld een trap van een ander paard of een ongeval waarbij de onder of bovenkaak getroffen wordt.

Symptomen van kaakfracturen

De symptomen van een kaakfractuur zijn niet specifiek en lijken vaak op symptomen die door een ander gebitsprobleem veroorzaakt kunnen worden.

Er kan er in de acute fase bloed in de mond of neus gezien worden, Kaakspieren, lippen of andere weke delen kunnen gezwollen zijn en soms is er een abnormale stand van 1 of meerdere tanden te zien. Eten gaat meestal nog goed alleen worden er soms problemen herkend tijdens het grazen of het bijten in wortels of appels. Ook kan de tong plots deels uit de mond hangen of er kan een toename in speekselproductie gezien worden. Om toch voedsel op te nemen kan de patiënt op een andere manier gaan kauwen om de pijnlijke plek niet te gebruiken, ook kan er een stinkende geur uit de mond komen.

Verder kunnen paarden opeens kopschuw worden en onder het zadel kunnen er plotseling aanleuningsproblemen ontstaan.

Onderzoek

Wanneer meerdere van de bovengenoemde symptomen bij een paard gezien worden is het verstandig het dier door een tandheelkundig paardenarts te laten onderzoeken. Allereerst zal het hele hoofd zonder sedatie onderzocht worden om te zien of er ergens zwelling of pijnlijkheid aanwezig is.

Vervolgens wordt het paard licht gesedeerd zodat er zonder mondklem (speculum) in de mond gekeken kan worden. Wanneer er geen duidelijke instabiliteit gezien wordt kan er voorzichtig een mondklem gebruikt worden om eventueel met de tandcamera goed achter in de mond te kijken.
Bij twijfel maar ook juist wanneer een fractuur duidelijk zichtbaar is worden er röntgenfoto’s gemaakt om de breuklijn in het bot beter in beeld te brengen. Wanneer er na dit onderzoek geen duidelijke oorzaak van de symptomen gevonden wordt kan er altijd nog gekozen worden een CT-scan van het hoofd te laten maken.

Behandeling

Het doel van de behandeling van een kaakfractuur is het fixeren en stabiliseren van de breuklijn zodat botweefsel weer aan elkaar kan groeien. Daarnaast moet er altijd geprobeerd worden om tanden en kiezen weer zo goed mogelijk op hun juiste plaats te positioneren om later slijtage problemen te voorkomen. Soms komt het voor dat tanden of kiezen ook gebroken of ernstig beschadigd zijn. In dat geval wordt het altijd afgeraden deze meteen te trekken, dit omdat daardoor juist meer instabiliteit ontstaan en het botweefsel slechter zal genezen. Indien nodig kunnen aangedane tanden of kiezen beter na genezing van de breuk, geëxtraheerd worden.

Afhankelijk van de locatie van de breuk worden er verschillende technieken toegepast op de fractuurlijn te fixeren en stabiliseren.
Bij fracturen rondom de snijtanden en hengstentanden kan het afgebroken deel na grondige reiniging en spoelen met fysiologische zoutoplossing weer op de juiste plek gezet worden en vervolgens met chirurgische RVS cerclage draad gefixeerd. Afhankelijk van de breuklijn kan deze cerclage draad op verschillende manieren aangelegd worden.

Wanneer de breuk zich ter hoogte van de lagen (tandloze gedeelte tussen snijtanden en kiezen) of ter hoogte van de eerste 3 kiezen bevindt en instabiel is, moet de breuk middels een chirurgische plaat of een externe fixatie gefixeerd en gestabiliseerd worden. Dit is altijd het geval wanneer de fractuur niet aan 1 kaak-tak maar aan beide kanten aanwezig is. Wanneer de fractuur stabiel lijkt kan er ook voor worden gekozen deze conservatief (dus zonder operatie) te laten genezen.

Bij fracturen ter hoogte van de achterste kiezen in de boven -en onderkaak is het in eerste instantie belangrijk in beeld te brengen hoe de fractuurlijn loopt en of er nog andere structuren beschadigd zijn. Denk hierbij aan de voorhoofdsholten, de oogkas en het oog zelf en ook zenuwen en bloedvaten. In de meeste gevallen kunnen ook deze fracturen conservatief genezen doordat ze door omringende spieren gestabiliseerd worden. Paarden worden wel vaak medicamenteus ondersteund en de genezing moet regelmatig gecontroleerd worden.

Nazorg

Naast het eventueel voorschrijven van ontstekingsremmers en antibiotica moeten paarden gedurende de eerste weken beter op makkelijk op te nemen en te kauwen voedsel worden gezet.

Indien de fractuur door middel van cerclage draden gestabiliseerd is moeten deze draden regelmatig gecontroleerd worden en voedselresten verwijderd worden met water. Wanneer een externe fixatuur gebruikt is moet deze ook regelmatig gereinigd worden. Na 6 tot 8 weken kunnen de hulpmiddelen om de breuk te stabiliseren en te doen genezen meestal weer verwijderd worden.
Soms zijn er in de kaak afgestorven stukjes bot (sequesters) aanwezig waardoor het helingsproces wordt vertraagd. Deze botdelen moeten dan uit de kaak verwijderd worden. Als de breuk goed genezen is kan verder onderzoek van tanden en kiezen plaats vinden en een eventueel nodige tand -of kiesextractie uitgevoerd worden.